آشنایی با آجر سنتی - صنایع آجر ✅

آشنایی با آجر سنتی

آجر سنتی از جمله ی انواع آجر ها می باشند که به صورت دستی و با خاک رس تولید می شوند. این آجر ها دارای کاربرد های متنوع بسیاری می باشند و علاوه بر اینکه برای بازسازی سازه های قدیمی به کار برده می شوند بلکه در نمای داخلی و خارجی ساختمان های جدید، کف سازی، سفت کاری و ساخت مکان های مذهبی و …. به کار برده می شوند.

از جمله بناهای بسیار معروفی که از آجر سنتی برای ساخت آن ها استفاده شده می توان به سی و سه پل اصفهان اشاره کرد. بناهایی همچون خانه داروغه در مشهد و خانه تیزنو در دزفول از دیگر بناهای تاریخی می باشد که آجر سنتی برای ساخت آن ها به کار برده شده است.

آجر سنتی به آجری می‌گویند که خشت آن به شیوه‌ی سنتی تهیه و خشک شود و در کوره‌ پخته شده باشد. آجرهای سنتی بیشتر جهت بازسازی بناهای قدیمی و یا نماهایی با طرح سنتی استفاده می‌ شوند. این کار علاوه بر دادن جلوه خاص و منحصر به فرد احساس بسیار خوبی را منتقل می ‌کند.

امروزه بافت تاریخی و سنتی در هر شهر و روستا و کلان شهری وجود دارد و به خاطر عدم رسیدگی مناسب و به موقع به این آثار تاریخی ارزشمند که حکایت از دیرینه ما دارد و تاریخ ما را می سازد اکثر این بناها یا به صورت کامل یا به صورت جزئی تخریب شده است و برای جلوگیری از پیشرفت این خرابی‌ها باید قسمت هایی که تخریب شده است را باز سازی کرد.

اصلی ترین قسمت بناهای تاریخی نمای آن ها‌‌ است و اکثر آثار تاریخی از لحاظ نما بیشترین آسیب را متحمل‌‌ می ‌شوند بنابراین باید از نوعی آجر برای نمای این آثار استفاده کرد که بیشترین شباهت ممکن را با مصالح به کار برده شده داشته باشد.

از این رو آجر نمای قزاقی که سنتی ترین نمای ایران است و در حال حاضر تولید و مصرف می شود بهترین گزینه‌‌ می‌باشد خط تولید این آجر نما کاملا به صورت سنتی بوده و هیچ تغییری از زمان قبل خود نکرده به همین خاطر به نحو احسنت بافت سنتی خود را حفظ کرده است.

آجرنمای سنتی به نوعی از آجرنماها گفته می شود که چه از لحاظ رنگ و چه از لحاظ طرح بیشترین نزدیکی به آجرهای به کار رفته در آثار تاریخی را دارد و باید بعد از اتمام عملیات مرمت کاملا با دیگر آجرهایی که در آن بافت کار شده است سازگار شده و تفاوت چندانی نداشته باشد.

امروزه آجرنمای سنتی انحصارا برای مرمت بافت تاریخی بکار نمی رود و اکثر خریداران نمای آجری خواهان این نوع از آجرنماها هستند و سعی دارند تا به گونه ‌ای نمای خود را طراحی کنند که حتما از این آجر نما در اجرای نمای خود استفاده کنند.

به این خاطر که هم دارای زیبایی بسیار و هم دارای کیفیت فوق العاده بالایی هستند و از نظر خرابی و خوردگی و کثیفی از بسیاری از آجرنما های امروزی دارای مقاومت بیشتری است این نوع آجر نما پس از اتمام کار نماکاری چنان جلوه خیره کننده‌ ای به نمای ساختمان می دهد که در کمتر مصالحی دیده می شود

.

اگر با کمی دقت به منطقه ‌ای که در آن زندگی می کنیم نگاه کنیم مرکز خرید سنتی، رستوران سنتی، چای خانه سنتی و امثال این ها را حتما خواهیم دید و این بیانگر این است که سلیقه ‌ها باز هم به طرف طرح های سنتی کشیده شده است.

بیشتر بخوانید: آشنایی با آجر سه سانتی 

طرح سنتی باید با طرح های مدرن ترکیب شود و به اصطلاح نمایی پست مدرن را خلق کند نمای پست مدرن چه در طراحی داخلی و چه در طراحی نمای بیرونی جزو زیباترین طرح های اجرا شده است.

نمای پست مدرن دقیقا با روح و روان انسان امیخته شده و چنان آرامشی را به انسان میدهد که شاید در جای دیگری نتواند ان را تجربه کند و این راز این آجر نمای پر طرفدار است.

نحوه تولید آجر سنتی

اول خاک رس را با آب مخلوط  می کنند و گل بدست می آید. بعد از تهیه گل قالب زنی کرده و با دست فشار می دهند.  به خشت ها اجازه داده می شود تا خشک شوند و بعد از آن در داخل کوره قرار داده و در حرارت بالای کوره می پزند.

پس از پایان کار آجر ها را با توجه به نوع کاربرد به دسته های مختلفی  همچون آجر سنتی کف، آجر نما سنتی و آجر سنتی برای ساخت دیوار تقسیم بندی می کنند.

آجر سنتی کف

این نوع از آجر های سنتی برای مواردی از قبیل ساخت پیاده رو ها، پوشش کف آلاچیق ها، کف رستوران های سنتی ، حیاط خانه ها و …. به کار برده می شوند .

آجر قزاقی از جمله آجر سنتی می باشد که با توجه به استحکام بالایی که دارند مناسب برای کف سازی می باشند. آجر های قزاقی در گذشته برای ساخت سرباز خانه ها با ابعاد 20*10*5 تولید می شدند ولی امروزه آن ها را در ابعاد های مختلف تولید می کند.

دوام و استحکام بسیار زیاد از ویژگی ها و مزیت های  اصلی آجر های قزاقی به شمار می رود و همین خصوصیات موجب می شود تا در از آن ها اجرای کف پیاده روها استفاده کرد، چون این آجرها در برابر شرایط بد جوی و رفت و آمد های زیاد بسیار مقاوم می باشند.

سطح آجر قزاقی لغزنده نمی باشد و در هنگام بارش باران یا شست و شو لغزنده نمی باشند. ضخامت این آجر ها نسبت به مصالحی همچون سرامیک بیشتر می باشد.

موارد استفاده آجر سنتی

• نمای خارج بنا

• نمای داخل بنا

• پله ها

• طرح های سنتی به سلیقه ی مشتری

• و…

کاربرد های آجر سنتی

عموما از این نوع آجرها برای بازسازی بنا های قدیمی و برای ساخت بنا های جدیدی با ظاهر سنتی مورد استفاده قرار می گیرد. استفاده از این آجرها در نمای ساختمان ها حس بسیار خوبی به جامعه منتقل می کند و جلوه و زیبایی خاص و منحصر به فردی به نمای شهری می بخشد که دلیل این، منشا طبیعی آجرهای سنتی است. 

آجر های سنتی به دلیل ساخت به نسبت راحت و فراوانی در تولید آنها دارای قیمت مناسبی هستند. و این مناسب بودن قیمت آجر سنتی در پروژه ی ساخت یا باز سازی بنا سبب کاهش هزینه ها در کل عملیات می باشد.

انواع آجر سنتی

• آجر لعابی

• آجر سنتی قزاقی (دست ساز)

• آجر سنتی ماشینی

• آجر رستیک

• آجر آنتیک

• آجر سه سانتی

آجر لعابی در آجر سنتی

سطوح آن دارای لعاب است. از ویژگی‌ های لعابی بودن آن افزایش مقاومت در برابر عوامل فرسایشی و سایشی است. بافت صاف آن مانع از نفوذ آب به درون آجر می‌ شود. زمان لعاب کاری آجرها معمولا در هنگام خشک کردن آن‌ها خواهد بود. آجر لعابی در زیباسازی نمای ساختمان و بالا بردن مقاومت آن در مقابل فرسایش و هوازدگی مورد استفاده قرار می ‌گیرد.

آجر لعابدار نوعی از آجر سنتی می باشد و همانطور که از نامش مشخص می باشد بر روی آن یک لایه لعاب اجرا می شود ، به این ترتیب که پس از پخت آجر به روش سنتی، بر روی آن لعاب زده می شود و در درون کوره قرار داده می شوند.

لعابدار بودن این آجر ها علاوه بر این که موجب زیبایی آن ها می شود، بلکه مقاومت در برابر سرما و گرما و هوازدگی برای آن ها ایجاد می کند و مانع از نفوذ آب به درون آن ها می شود. عمر مفید این آجر ها بالا می باشد.

آجر لعاب دار دارای رنگ های خیره کننده و جذابی می باشد.

و رنگ غالب آن ها معمولا لاجوردی و فیروزه ای می باشد، ولی این آجر نما سنتی در رنگ های دیگری همچون زرد، قهوه ای سبز و کرم تولید می شوند. 

 برای ایجاد رنگ های متنوع در تولید این آجر ها از اکسید فلزاتی همچون قلع، سرب، آهن، کبالت، کروم و مس استفاده می شود و علاوه بر این ها مقدار اکسیژن و میزان حرارت بر رنگ لعاب آن ها تاثیر می گذارد .

نمای مساجد و رستوران های سنتی ، باز سازی بناهای قدیمی، آجر کاری سنتی، سر در منازل و …. از جمله مواردی می باشند که از آجر سنتی لعابدار در آن ها استفاده می شود.

آجر قزاقی در آجر سنتی

اینگونه آجرها از خاک رس سرند شده به همراه آب تهیه می ‌شود. ترکیب این دو ماده، خمیر اولیه یکنواخت و یکدستی را بنام خشت تولید می ‌کند. این خمیر را درون قالب ‌های چوبی در ابعاد مورد نیاز قرار می ‌دهند. شکل و اندازه آجرها در زمان قالب ‌بندی تعیین می‌ شود.

و مراحل آن به صورت دستی و سنتی انجام می ‌شود. خشت‌ های قالبگیری شده بعد از خشک شدن اولیه مقابل آفتاب داخل کوره قرار می‌ گیرند. شیوه قرار دادن در کوره به ‌گونه ‌ای است که بین آن‌ ها فاصله وجود داشته باشد و خوب پخته شود. 

این آجرها به صورت مکعب مستطیل و به فرم ‌های توپر تولید می ‌شوند. معمول ‌ترین اندازه ‌ای که برای آجرهای قزاقی در نظر گرفته شده است ۲۰×۵/۵ سانتی متر (طول × عرض) است و در ضخامت‌‌ هایی برابر با ۵/۵، ۳/۵ و ۱۰ سانتی ‌متر تولید می ‌شوند.

این نوع از آجر های سنتی به صورت طرح دار و گرد در رنگ های مختلفی از قبیل زرد، گلبهی، ابلق، قرمز، اخرائی، آتشی، حنایی، پوست پیازی و …. تولید می شوند و از جمله محبوب ترین و پر طرفدارترین آجر های سنتی به شمار می روند.

از این آجر ها در مرمت و باز سازی نماهای قدیمی و در نمای ساختمان های جدید استفاده می شود. رنگ آجر قزاقی با درجه حرارت کوره رابطه ی مستقیمی دارد و دارای مراحل ساخت مشابهی با آجر های سنتی می باشند.

از مزایای این آجرها ثابت بودن رنگ آن ها که باعث نگهداری آسان آن ها می شود و استحکام بالا در برابر هوازدگی و شکنندگی  می باشد. آجر قزاقی عایق مناسب سرما و گرما می باشد و به همین خاطر باعث کاهش هزینه های مصرف انرژی می شوند.

شوره زدن از معایب آجر ها می باشد ولی آجر قزاقی جزو آجرهایی به شمار می روند که دارای کمترین مقدار شوره می باشند.

آجر سنتی ماشینی

آجر سنتی ماشینی به آجرهایی گفته می ‌شود که با دستگاه ‌های ماشینی قالب گیری و ساخته می ‌شوند.

آجر رستیک در آجر سنتی

آجر رستیک نسوز یا روستیک نوع دیگری از آجرهای سنتی است که نام آن از واژه روستایی گرفته شده و استفاده از آن در بناها با توجه به سطح خشن و طبیعی که دارد موجب طبیعی تر شدن فضا می شود و حس و حال نوستالژیک در محیط ایجاد می کند .

آجر سنتی رستیک در ابعاد مختلف با رنگ های مختلف از قبیل قرمز، گلبهی، مشکی، کرم، زرد، نارنجی و … تولید می شوند و از آن ها می توان هم در دیوار داخلی و هم در نماهای خارجی خانه ها به صورت ترکیبی از رنگ ها یا به تنهایی استفاده کرد و بدین ترتیب نمای زیبایی برای ساختمان خلق کرد.

مقاومت در برابر حرارت، ضد شوره و ضد رطوبت بودن از دیگر مزایای آجر رستیک به شمار می رود.

آجر آنتیک در آجر سنتی

این آجر نوعی الگوبرداری از آجر های طبیعی قدیمی است. سطح این آجر ها صاف و صیقلی نمی باشد و دارای خلل و فرج بسیاری بر روی خود می باشند. آجر آنتیک قابل استفاده در نمای داخلی و خارجی خانه ها و فضاهایی همچون کابینت ها و دیوار پشت تلوزیون می باشند.

از مزایای این آجر ها می توان به تنوع بالا در طرح ها و رنگ ها و مقاومت بالای آن ها در برابر تابش نور خورشید و وزن کم آن ها اشاره کرد. آجرهای آنتیک عایق حرارتی خوبی می باشند که این کار باعث کاهش مصرف انرژی و هدر رفت آن می شود.

آجر سنتی سه سانتی

این آجرها در طرح های متنوع  دندانه موشی، لب گرد و رنگ های متنوع قرمز، زرد، سفید، لیمویی، پوست پیازی و …. تولید می شوند. آجر سه سانتی به این خاطر به این نام، نامیده شده اند که در گذشته با عرض 3 سانتی متر و ابعاد 20 * 4 تولید می شدند ولی امروزه در اندازه های مختلف از قبیل 3.5 و 4 سانتی متر تولید می شوند.

آجر قزاقی در رنگ‌های متنوع آجر سنتی

امروزه در نمای ساختمان های مدرن آجر قزاقی به‌کار برده می شود. مدت زمان پخت آجر قزاقی تعیین کننده رنگ آن است. این آجرها در رنگ های خاکی، زرد، پوست پیازی، قرمز اخرائی، آتشی و حنائی ساخته می شود.

ویژگی های مهم آجر قزاقی در آجر سنتی

از ویژگی ‌های آجرهای قزاقی می ‌توان به نزدن شوره، نداشتن آلونک، رنگ ثابت و مقاومت در برابر یخبندان و آب اشاره کرد. 

• عدم نیاز به رنگ‌ کردن و تمیز کردن

• عایق سرمایشی و گرمایشی

• نرح بیمه پایین ‌تر به خاطر قیمت مناسب آجر

• خانه ‌هایی که دارای آجر قزاقی هستند، ارزش بالای فروش مجدد دارند. خانه‌ های آجری حداقل 6% بیش از خانه‌های دیگر ارزش گذاری می ‌شود.

بیشتر بخوانید: نمای ترکیبی آجر و سنگ

دیوار آجری سنتی

در ساخت دیوارهای آجری سنتی به صورت معمول آجرهای قزاقی و گری به کار برده می شوند. آجر گری به خاطر اینکه خشت زنی آن در گذشته با دست انجام می شده و گوشه های قالب به وسیله ی گل مخصوص و فشار دست کارگر پر می شد آجر فشاری دستی نامیده می شوند.

این آجر ها از قدیمی ترین انواع آجر ها به شمار می روند و از آن ها می توان در ساخت دیوار حیاط ویلا و ساختمان های دارای حیاط استفاده کرد. این آجر ها به خاطر باربری مناسبی که دارشند در گذشته برای ساخت دیوار و طاق ضربی به کار برده می شدند.

قیمت آجر سنتی

قیمت آجر سنتی تحت تاثیر عوامل مختلفی است. ضخامت، کیفیت، برند و نوع آجر و … از موارد تاثیر گذار در قیمت آن ها می باشند. علاوه بر این نوع کاربرد در کف سازی، نما یا دیوار چینی از دیگر موارد تاثیر گذار در قیمت آن ها می باشد.